بررسی شاخص ها و نوسانات خشکسالی در ایران به کمک شاخص های نوسانات اقیانوسی

خشکسالی با توجه به عواقب و خسارت های چشمگیر آن، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. مطالعه روند خشکسالی و ارتباط آن با سایر پدیده های جوی و در نتیجه پیش بینی خشکسالی با استفاده از شاخص ها نقش مهمی در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب ایفا می کند. یکی از این شاخص ها، شاخص نوسانات اقیانوسی می باشد. در این تحقیق ارتباط بین شاخص نوسانات اقیانوسی nao و soi و شاخص های خشکسالی rdi و spi در کشور ایران مورد مطالعه قرار گرفت. پس از محاسبه شاخص ها، به منظور بررسی صحت فرضیه وجود رابطه همبستگی بین این شاخص ها از آزمون های ناپارامتری استفاده گردید. بدین منظور پس از بررسی نرمال یا غیر نرمال بودن سری داده ها با استفاده از آزمون کلوموگروف اسمیرنوف، روابط همبستگی بین این شاخص ها بسته به پیروی یا عدم پیروی آن ها از توزیع نرمال، با استفاده از آزمون های ناپارامتری پیرسون و اسپیرمن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شاخص های rdi و nao در ایستگاه های بابلسر، بندرعباس، بیرجند و خرم آباد دارای همبستگی می باشند. همچنین فرضیه وجود رابطه همبستگی بین دو شاخص rdi و soi در ایستگاه های بم، بندرعباس، بیرجند، ارومیه، شاهرود، مشهد، سبزوار، شهرکرد و تهران معنی دار است. شاخص های spi و nao در ایستگاه های بابلسر و رشت نیز وابسته می باشند. صحت فرضیه وجود رابطه همبستگی بین دو شاخص spi و soi در ایستگاه های شاهرود، مشهد، سبزوار، شهرکرد و تهران تایید گردید. به طور کلی از آنچه ذکر شد می توان چنین نتیجه گرفت که نواحی شمال کشور بیشترین میزان همبستگی را نشان دادند که می تواند به دلایل مختلفی از جمله مجاورت آن با سواحل دریای خزر و در نتیجه تاثیرپذیری الگوی بارش و خشکسالی از نوسانات اقیانوسی باشد. مناطق جنوبی کشور به استثناء ایستگاه بندرعباس، علی رغم همسایگی با آب های آزاد همبستگی چندانی بین شاخص های مذکور نشان ندادند. این مطلب می تواند موید این فرضیه باشد که الگوی خشکسالی این منطقه با سایر شاخص های نوسانات اقیانوسی دارای رابطه همبستگی است. به طور کلی میزان ضرایب همبستگی بین شاخص های مورد مطالعه در هیچ یک از مناطق کشور قابل توجه نبودند. بیشترین ضریب همبستگی در ایستگاه تهران و به میزان 154/0- بین دو شاخص rdi و soi مشاهده گردید. بنابراین ارائه مدلی که قادر به پیش بینی خشکسالی با استفاده از این شاخص ها باشد توصیه نمی گردد.